Barack Obama is de nieuwe president van de Verenigde Staten. Hij sleepte cruciale zeges in de wacht in Ohio, Pennsylvania, Virginia en Florida. Door de al verwachte winst in Californië en drie kleinere staten kwam hij om 5.00 uur boven de vereiste 270 kiesmannen. 

McCain en president Bush belden Obama kort na 5.00 uur om hem te feliciteren. Obama vroeg McCain om steun bij het leiden van het Amerikaanse volk. 

De 47-jarige Obama is de 44e president van de VS en de eerste zwarte in het Witte Huis. Hij is de zoon van een vader uit Kenia en een blanke moeder uit Kansas.

De Europese Unie reageert verheugd op de verkiezing van Obama tot president van de Verenigde Staten. President Sarkozy van EU-voorzitter Frankrijk sprak van een briljante overwinning. 

De Franse minister van buitenlandse zaken Kouchner zei in een reactie dat de internationale gemeenschap behoefte heeft aan Obama's vastberadenheid, energie en rechtvaardigheidsgevoel. 

Premier Balkenende heeft Barack Obama gefeliciteerd met zijn verkiezing tot president van de VS. Hij zei dat het mooi was om te zien dat de verkiezing miljoenen mensen over de hele wereld in beroering heeft gebracht.

Bush kan nog doen wat hij wil

Door ALBRAND LEEUWE EN JACQUELIEN NIENHUIS

Na 726 dagen, duizenden toespraken en tientallen debatten is de race om het Witte Huis ten einde.

Maar wie denkt dat George Bush en zijn opvolger nu kunnen genieten van een welverdiende vakantie, heeft het mis. 

Bush zal zichzelf tijdens zijn laatste 77 dagen ‘in office’ weinig rust gunnen. Traditiegetrouw gebruikt een vertrekkend president de periode tussen de verkiezingen en de inauguratie om nog even belangrijke wetten door te drukken, rechters te benoemen en gratie te verlenen aan gevangenen. 

,,Bush kan praktisch alles doen wat hij wil,’’ zegt rechtsgeleerde Douglas A. Berman van de universiteit van Columbus, Ohio. ,,Er zijn geen formele beperkingen. Daarom maken politici zich ook zo’n zorgen over hoe hij zijn macht in de laatste dagen zal gebruiken.’’ 

In het recente verleden leidden vooral presidentiële gratieverleningen tot opschudding. Bush senior kreeg veel kritiek te verduren toen hij voorkwam dat zijn voormalige minister van Defensie Caspar Weinberger, die was veroordeeld voor meineed in het Iran-Contraschandaal midden jaren tachtig, naar de gevangenis moest.

Bill Clinton wekte grote woede door het strafblad van belastingcrimineel Frank Rich, de echtgenoot van een belangrijke Democratische donor, schoon te vegen. Clinton verleende op de laatste dag van zijn presidentschap bovendien gratie aan een recordaantal van 140 gevangenen - onder wie zijn eigen broer, die was veroordeeld voor drugsbezit, en diverse betrokkenen in het Whitewater-vastgoedschandaal, waarin de president zelf een rol speelde. 

In Washington wordt nu volop gespeculeerd over de vraag of George W. Bush zijn voormalige medewerker Lewis ‘Scooter’ Libby gratie verleent. Libby werd veroordeeld voor het plegen van meineed in een zaak rond een CIA-agente. Haar identiteit was gelekt aan journalisten omdat haar man in een onderzoek had vastgesteld dat beweringen van het Witte Huis over Iraakse massavernietigingswapens niet klopten. 

Bush schold Libby eerder al een celstraf van dertig maanden kwijt, maar hield de andere straffen - zoals een boete en maatschappelijke dienstverlening - in stand. 

Berman verwacht overigens geen al te opmerkelijke dingen van Bush in diens laatste maanden. ,,Hij is al zo’n controversiële figuur. De waarderingscijfers zijn voor een president zelden lager geweest. Ik verwacht dat hij aanstuurt op een soepele overgang. Dan heeft hij nog enige kans als een staatsman de geschiedenis in te gaan.’’ 

Waar de vertrekkende president de komende weken zijn best zal doen een mooie erfenis achter te laten, daar legt het aankomende staatshoofd vandaag al het fundament voor het zijne. 

Binnen ruim twee maanden na zijn verkiezing moet de president elect zo’n zevenduizend mensen aanstellen. ,,Een cruciale periode: hij bouwt de ruggengraat van zijn regering,’’ aldus Witte-Huis-expert Martha Kumar. 

De nieuwe president vult in de eerste weken na die eerste dinsdag in november meestal een honderdtal cruciale posten in. De rest volgt later. ,,Sleutelposities als het hoofd van de presidentiële staf, de personeelschef en de woordvoerder zijn vaak snel bekend,’’ aldus Kumar. 

,,Aan de snelheid waarmee hij zijn team klaar heeft en aan degenen die hij benoemt, kun je vaak al zien of hij succes zal hebben. Want als de basis wankel is, wordt het heel moeilijk om efficiënt te regeren.’’

Vijf redenen waarom Obama president is geworden

Door Philippe Remarque

Vijf redenen waarom Barack Obama de strijd om het presidentschap heeft gewonnen.

1 George W. Bush 
De Amerikanen waren na acht jaar George Bush dringend toe aan verandering. Tachtig procent van hen vindt dat het land op de verkeerde weg is. Bush is een van de minst populaire presidenten in de geschiedenis. Mensen zijn boos over de economie, de Irak-oorlog, het overheidsfalen na de orkaan Katrina en de leugens van de regering. In die omstandigheden was het voor de Republikeinen bijna ondoenlijk om het Witte Huis te behouden. Ooit sprak Bush’ strateeg Karl Rove van een ‘permanente Republikeinse meerderheid’. Het omgekeerde is gebeurd: juist het extremisme en de incompetentie van de regering-Bush heeft de macht nu in handen van de Democraten gelegd, misschien wel voor lange tijd.

2 Barack Obama
Obama heeft een vrijwel perfecte campagne gevoerd. Hij heeft zichzelf weten te presenteren als een leider die oog heeft voor het leed van gewonen mensen. Hij kwam aardig, redelijk en kalm over. En legde het soort wendbare intelligentie aan de dag dat misschien van nut is bij de crisis waar Amerika in verkeert. Op briljante wijze heeft hij zijn eigen levensverhaal gebruikt om zichzelf, met zijn gemengde afkomst en huidskleur, tot symbool van een nieuwe eenheid te maken. Met zijn grote retorische talent heeft hij een hele generatie jonge kiezers weten te inspireren.

3 De internet-campagne 
De Obama-campagne heeft uitgekiend gebruik gemaakt van de nieuwe communicatiemethoden van jonge Amerikanen: via sociale netwerksites en sms bouwde zij een indrukwekkend leger aan enthousiaste vrijwilligers op. Die hebben wellicht de doorslag gegeven in staten als Ohio en Virginia. Ook haalde Obama een recordbedrag aan donaties op via het internet. Dat leverde hem overwicht op in tv-spotjes en betaalde organisatoren in de staten.

4 De kredietcrisis
Op 14 september stond John McCain een paar procentpunt voor op Obama in de peilingen. Toen stortte de investeringsbank Lehman Brothers in, en daarna de beurskoersen en nog meer banken. Het Witte Huis moest met veel geld ingrijpen. Een diep crisisgevoel maakte zich meester van de Amerikanen. En ze waren extra boos op de zittende regering, die het niet had voorkomen. John McCain zei eerst dat de basis van de economie sterk was, maar legde een paar dagen later zijn campagne stil om de crisis op te lossen en eiste het ontslag van een onschuldige official. Het maakte geen geruststellende indruk. Obama reageerde kalm en bedachtzaam. In de tv-debatten was hij degelijk en eloquent.

5 John McCain 
Misschien had geen enkele Republikeinse kandidaat het gered bij deze verkiezingen. Te zeer wilden de kiezers de zittende macht naar huis sturen. Maar John McCain heeft ook een slechte campagne gevoerd. De oorlogsheld was opgekomen als eigenzinnige centrist, en dat gaf hem nog een kans. Maar omdat zijn eigen partij een grondige hekel aan hem had, voelde hij de noodzaak zijn eigen principes en standpunten op te offeren aan de rechtse partijbasis. Zo omarmde hij de belastingverlaging van Bush waar hij eens tegen had gestemd. Hij sloot vrede met evangelisten die hij eens voor het hoofd stootte. En hij liet zich door zijn adviseurs vertellen dat hij de rechts-conservatieve Sarah Palin als running mate moest benoemen. In de campagne leek hij elke week iets nieuws uit te proberen. Het maakte uiteindelijk een te weinig stabiele indruk om het vertrouwen van de kiezers te winnen.

Balkenende feliciteert Obama

ANP

Minister-president Jan Peter Balkenende heeft Barack Obama gefeliciteerd met zijn verkiezing tot president van de Verenigde Staten. Balkenende wenst Obama in een brief succes toe bij de vervulling van het presidentschap.

Balkenende liet woensdag via de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) in een eerste reactie weten dat hij de Amerikaanse verkiezingsstrijd met grote interesse heeft gevolgd. ‘Het was mooi om te zien dat deze verkiezing miljoenen mensen in beroering heeft gebracht in de VS, maar ook daarbuiten.’

Volgens Balkenende gaat senator Obama als hij straks president is, een uitdagende ambtstermijn tegemoet. Daarbij doelt de premier in eerste instantie op de financiële crisis en de verslechterende economische situatie. ‘Maar ik denk ook aan de terrorismebestrijding, de klimaatverandering, de mensenrechten en de vrije wereldhandel’, schrijft hij.

Balkenende noemt de noodzaak tot samenwerking tussen Europa en de VS groter dan ooit. ‘Alleen door intensieve trans-Atlantische samenwerking kunnen we de wereldwijde uitdagingen het hoofd bieden.’ Hij zegt er alle vertrouwen in te hebben dat de goede banden tussen Nederland, Europa en de Verenigde Staten gehandhaafd blijven.

Minister Verhagen van Buitenlandse Zaken is positief over de toekomstige president. Zo ziet hij kansen dat Amerika kan toetreden tot het Internationaal Strafhof (ICC) en dat het land het omstreden detentiecentrum voor vermeende terroristen op de militaire basis Guantanamo Bay op Cuba sluit.

Verhagen stelde woensdag verder dat Nederland en de Amerikanen moeten gaan samenwerken op het gebied van het klimaat, het Midden-Oosten en Afghanistan. Er is in Afghanistan een concentratie nodig op de gecombineerde aanpak van ontwikkelingssamenwerking, verbetering van het bestuur en de rechtsstaat, zei de minister. Hij ziet goede kansen om op dat punt met de VS samen te werken.